W cieniu mrocznego Gotham City kryje się jedna z najbardziej enigmatycznych i przerażających postaci świata komiksów – Joker. Ten niepokojący i bezwzględny przestępca jest znany z okrucieństwa i chaosu, jakie wywołuje na swojej drodze. Ale kim tak naprawdę jest Joker? Czy jest po prostu szalonym psychopatą, czy może kryje się za nim głębsza historia i motywacja? W tym odcinku przejdziemy przez jego biografie i dokonamy psychologicznej analizy tej fascynującej postaci, aby poznać prawdziwe oblicze Jokera.

Cześć z tej strony Dominik Sadowski filozofiapodejscia.pl i witam was w kolejnym programie.

Zacznijmy w ogóle od tego, że temat jest naprawdę trudny do omówienia, ponieważ nie ma czegoś takiego jak uniwersalny Joker do którego można się odnieść.

Jego postać w komiksach cały czas ewoluowała. Na ekranie został przedstawiony różnorodnie: od szaleńca, po śmieszka aż do prawdziwego księcia zbrodni. Jednak mimo wszystko można z tego wszystkiego wyciągnąć jakimi zasadami się kierował oraz jakie motywy go napędzały, ponieważ są one w wielu przypadkach wspólne.

No dobrze a więc jak to wszystko się zaczęło.

POCZĄTEK

Nie ma żadnej wątpliwości co do tego, że fundamentem stworzenia postaci Jokera jest film zatytułowany ‘’ Człowiek, który się śmieje (1928) ‘’ gdzie przedstawia on losy dziwnego gościa, który no właśnie.. cały czas ma na twarzy szeroki złowieszczy uśmiech. Na blogu możecie zobaczyć zdjęcie głównego bohatera tego filmu, który tak naprawdę wygląda jak komiksowy Joker bez makijażu.

No i jak można się domyśleć to wizerunek tej postaci został połączony z wizerunkiem karty do gry czyli ‘’ Jokerem ‘’. Stało się to z tego powodu, że jeden z grafików studia komiksowego był zagorzałym brydżystą i w jego pokoju waliły się stosy kart.

Tak więc czy w takim razie Joker powstał podczas wieczornego chlania i grania w brydża przy jednoczesnym oglądaniu filmu ‘’ Człowiek, który się śmieje ‘’? Nie wiadomo bo współautorzy mają sprzeczne zeznania w tym fakcie. Jednak na ten moment to nie istotne.

DEBIUT

Debiut Jokera miał miejsce w komiksie Batman #1 z  1940 roku. Wydawnictwem była firma Detective Comics. W tym wydanym egzemplarzu postać Jokera już po prostu istnieje w wersji jaką wszyscy znamy.

I oczywiście jak przystało na komiksy z tamtych lat to główny bohater musiał być zawsze tak bardzo mocarny, silny i niezwykły, że nikt nie był go w stanie pokonać.

I tak miało to miejsce w tym przypadku bo na sam koniec tego komiksu po paru potyczkach i walkach Joker podczas walki z Batmanem… przypadkowo dźgnął się nożem i padł na ziemie. xD

Twórców nie interesowało tworzenie komiksu, w którym złoczyńcy powracają znowu w kolejnych numerach. Batman miał być po prosty największym twardzielem, z którym jeśli stanie się w oko w oko no to nie ma zmiłuj.

Jednak główny redaktor DC – Whitney Ellsworth – stwierdził, że taka postać nie może się zmarnować. Zażądał aby w kolejnych numerach ujawniono, że Joker przeżył samookaleczenie i w ten oto sposób do popkultury przedostał się prawdopodobnie najbardziej kultowy złoczyńca wszechczasów.  

Jedem z twórców Jerry Robinson, któremu przypisuje się główne stworzenie postaci Jokera – studiował anglistykę. Był zafascynowany opowieściami o antybohaterach, którzy wystawiali głównego bohatera na próbę. Dlatego  na wieść o ponownym umieszczenia do komiksu Jokera obrał sobie za cel stworzenie kogoś wielkiego i godnego Batmanowi – ZAMIAST czynić z niego dalej zwykłego rabusia.

Joker miał być kimś kto przetestuje wielkiego bohatera Gotham. Miał być jego arcywrogiem i zmorą, który zawsze stanowi dla niego wyzwanie. Tak więc Joker stał się uosobieniem chaosu i zła, aby jego występowanie zawsze wiązało się z kryzysem moralnym i emocjonalnym dla Batmana.

Bo z jednej strony skoro w mieście mamy bohatera, który określa się mianem sprawiedliwości i dobra – to czym różniłby się od złoczyńców, na których poluje gdyby zaczął bezprawnie odbierać im życie, ZAMIAST zostawiać tę decyzję organom odpowiedzialnym za porządek?

Niejednokrotnie Joker będzie stawiał Batmana w sytuacji, w której będzie on musiał poświęcić życie niewinnych ludzi aby ostatecznie pozbyć się niebezpiecznego Klauna.

Tak się składa, że Joker dzięki swojemu sprytowi potrafi zbiec z więzienia i łatwo wychodzi z tarapatów. Jednocześnie zdaje sobie sprawę, że jeśli Batman go unicestwi i pozwoli innym ludziom zginąć to potwierdzi się jego teza o totalnej anarchii jaka panuje na tym świecie i o tym, że obecny porządek świata jest jedynie złudną iluzją bo przecież symbol sprawiedliwości czyli Batman również jest tak naprawdę potworem.

DALSZE LOSY

Historia Jokera jest pełna niejasności i różnych wersji, co czyni go jeszcze bardziej tajemniczym i intrygującym. W większości wersji jego biografii występuje jako człowiek, który przeszedł serię traum i niepowodzeń, co doprowadziło do jego obłąkania.

W komiksie „The Man Behind the Red Hood” z 1951 roku dowiadujemy się, że Joker był drobnym złodziejaszkiem, który podczas jednej z przeprowadzanych akcji trafił na Batmana. Podczas ucieczki wpadł do kadzi z chemikaliami w pobliskiej fabryce chemicznej. Wypadek sprawił, że jego skóra stała się kredowa, włosy przefarbowane na zielono, a twarz wykrzywiona w typowym sarkastycznym uśmiechu z powodu paraliżu nerwów.

Charakterystyczny uśmiech Jokera staje się symbolem jego późniejszego obłąkania i braku zrozumienia dla rzeczywistości. Jego działania stają się chaotyczne i bezmyślne, a cele – pozostają niejasne. Wydaje się, że Joker zaczyna działać tylko i wyłącznie dla własnej rozrywki i zabawy, a jego działania nie są motywowane niczym innym niż chęcią zdestabilizowania rzeczywistości.

I trzeba to powiedzieć, że postać stworzona w 1940 roku była dopasowywana do zmieniających się czasów. W pierwszych komiksach Joker był zwyczajnym złodziejaszkiem, który robił sobie żarty na lewo i na prawo. Jednak w miarę upływu czasu stał się coraz bardziej psychologiczny i niebezpieczny.

W komiksach z lat 50 i 60tych przyjął bardziej formę komika, który gdzie się nie pojawi – robi element show mając przy tym wiele zabawy. Komiks musiał przyjął wtedy taką formę przez restrykcje rządowe, które nałożyły duży nacisk na producentów komiksów, na których zrzucono odpowiedzialność za szerzenie przemocy wśród dzieci. ( albo po prostu zaczęli tworzyć bardziej content dla dzieci, bo wiedzieli, że komiksy lepiej się sprzedają dzieciom niż dorosłym )

Jednak po okresie cenzury Joker zostaje przedstawiany jako bardziej złożona i zagadkowa postać, z głęboko osadzonymi motywami i motywacjami. W latach 70 odniósł taką popularność, że w 1975 roku jako pierwszy antybohater doczekał się swojej własnej serii komiksów poświęconej tylko jemu.

W dalszych latach u komiksowego Jokera następował coraz większy zwrot w kierunku mrocznej sfery. Zaczął dopuszczał się coraz bardziej brutalnych czynów jak między innymi wysadzenie w powietrzne pomocnika Batmana – Robina, a nawet porwanie córki komisarza policji – Gordona – a następnie szantażowanie go jej zdjęciami w których była naga i mocno obita.

Co ciekawe wpływ na dalszy rozwój wydarzeń mieli w dużej mierze czytelnicy, którzy przed wypuszczeniem kolejnego komiksu mogli zadzwonić pod wybrany numer odpowiadający za opcję przebiegu dalszej fabuły. I w ten oto sposób więcej ludzi dzwoniło pod numer, w którym Robin miał został unicestwiony przez Jokera zamiast pozostawić go dalej przy życiu. Wyglądało to tak jakby widzowie stawali się coraz bardziej  krwiożerczy a historie o Jokerze zaspokajały ich pragnienie.

Swoją drogą poruszony został ciekawy temat bo w sumie to dlaczego ludzie sympatyzują z tą postacią?

CIEŃ

I teraz robi się naprawdę gorąco bo żeby najlepiej wytłumaczyć to zjawisko to musimy przerobić sobie krótką lekcję jaką zaserwował nam Carl Jung w swoich badaniach nad naszym własnym… cieniem. Ale nie takim jaki pada od nas w słoneczne dni – tylko takim, który żyje w nas.

Cień według Carl Junga jest terminem opisującym nieświadome i nieakceptowane cechy naszej osobowości. Cień może zawierać nasze negatywne cechy, takie jak złość, zazdrość, nieodpowiedzialność i inne, które UKRYWAMY przed innymi a co najważniejsze przed nami samymi.

Wychowanie oraz otoczenie sprawiło, że wszystkie te emocje zostały wytłumione jednak w środku dalej słyszymy ich zew.

Jung uważał, że nasze cienie są częścią naszej natury i że ignorowanie ich może prowadzić do pojawienia się negatywnych rzeczy w naszym życiu. Zamiast tego, Jung zachęcał do integracji cienia, czyli uświadomienia sobie i akceptacji naszych negatywnych cech, aby móc je kontrolować i wykorzystać w pozytywny sposób.

Czyli jeśli czegoś zazdrościsz to nie walcz z tym. Niech to będzie dla Ciebie wyznacznik tego co chciałbyś aby znalazło się w twoim życiu i w jakim kierunku masz iść. Jeśli odczuwasz gniew to nie walcz z tym. Może dawać Ci sygnał czego tak naprawdę chcesz. Nie ma złych emocji. Emocja to emocja, która daje sygnał.

Ale wracając do Jokera.

Według teorii cienia Carla Junga, ludzie MOGĄ utożsamiać się lub sympatyzować z postaciami, które reprezentują ich cień, czyli te aspekty osobowości, których nie akceptują w sobie i które chcą ukryć przed innymi. Joker jest często postrzegany jako anarchista, który kwestionuje społeczne i moralne normy, co dla niektórych może być atrakcyjne bo buntuje się przeciwko panującym autorytetom. Wiele osób może czuć sympatię do tej postaci, ponieważ ona reprezentuje ich własne pragnienie, aby sprzeciwić się systemowi.

Joker jest również niezależny życiowo bo robi to na co ma ochotę. Przecież nikt mu nic nie karze. Do tego jest niezrozumiany, nie zdefiniowany i ponad przeciętnie inteligentny.  

Jest to postać, która z jednej strony jest bezwzględna i niebezpieczna, ale z drugiej strony jest czasami postrzegana jako osoba, która walczy przeciwko bezprawiu i niesprawiedliwości.

Jednak oczywiście, należy zauważyć, że utożsamianie się z taką postacią jak Joker jest niezdrowe, ponieważ jego działania są kryminalne i szkodliwe dla społeczeństwa.

UMIEJĘTNOŚCI

No dobra ale w czym on jest taki niebezpieczny? Nie ma w nim żadnej supermocy. Nie potrafi latać jak super-man, nie ma laseru w oczach ani nie przechodzi przez ściany. Dlaczego? Bo jest zwykłym śmiertelnikiem.

W komiksach Batmana, Joker jest prezentowany jako człowiek o wysokich umiejętnościach intelektualnych i strategicznych, który jest w stanie przeprowadzać skomplikowane i bezwzględne spiski. Ma on zdolność do manipulowania innymi i prowadzenia ich w taki sposób, aby realizować swoje plany.

Jest również dobrym aktorem bo potrafi ukryć swoje prawdziwe intencje. W końcu, jego zdolność do szybkiego dostosowywania się do sytuacji i tworzenia nowych planów, gdy poprzednie zawodzą, czyni go niezwykle niebezpiecznym i trudnym do schwytania przeciwnikiem dla Batmana.

‘’ Do popełniania zbrodni używa często zmyślnych gadżetów, takich jak tryskający kwasem ozdobny kwiat, zaostrzone karty do gry, skomplikowane ładunki wybuchowe czy miny-pułapki. Nie gardzi też walką na gołe pięści i narzędziami takimi jak noże czy łom. Jednym z wynalazków Jokera jest trucizna o nazwie Jad Jokera, na którą tylko on jest odporny. Trucizna ta silnie działa na ośrodki mózgu, odpowiedzialne za mimikę i śmiech. Podrażniając je, wywołuje u poddanego działalności gazu wielki, sardoniczny uśmiech – a po niedługim czasie śmierć ‘’

Wikipedia

EKRANIZACJA

I oczywiście taki komiks jak Batman musiał doczekać się również swojego życia na dużym ekranie. Do tej pory skupiałem się głównie na komiksach dlatego, że filmy to zupełnie osobny klimat.

I teraz trzeba rozwiązać zagadkę – jaka ekranizacja Jokera najbardziej odwzorowała postać z komiksów?

Otóż oczywiście każdy może mieć swoją opinię i nie musi się z tym zgadzać ale według mnie – najlepiej klimat tej postaci oddaje Joker z filmu ‘’ Mroczny Rycerz ‘’ z 2008 roku. Reszta prób odgrywania tej postaci to bardziej ‘’ parodia ‘’ niż poważna interpretacja.

To Heath Ledger oddał kompleksową, pełną głębi i przerażającą kreację tej postaci, która prawdopodobnie kosztowała go życiem.

To w niej postać ta była tak głęboko zanurzona w psychologicznych i społecznych problemach, które napędzały tę postać w komiksach.

I to właśnie ten Joker miał w sobie rodzaj chaosu i siły, który stawiał Batmana w trudnych sytuacjach moralnych, kwestionując przy tym jego metody i filozofię, czyniącą z ich pojedynku prawdziwą walkę Dawida z Goliatem. Czyli tak jak snuło się to w pierwszych wizjach twórców.

No ale dlaczego relacja Jokera i Batmana jest tak ważna aby ją tak bardzo uwzględniać?

Dlatego, że ich relacja stanowi fundament całego sukcesu tego uniwersum. Jest wyjątkowa, ponieważ jest to konfrontacja wrogów, którzy są ze sobą ściśle powiązani. Joker jest jednym z głównych antagonistów Batmana i jego nieustannym przeciwnikiem, ale jednocześnie jest on również postacią, która jest niezbędna dla tożsamości i sensu działania Batmana.

Obie postacie są nierozłączne a ich wzajemna walka jest istotnym elementem świata komiksów o Batmanie. Ta unikalna relacja jest często opisywana jako przypadek niekończącej się opowieści o dobrym i złym, a także jako przykład dramatu, w którym dwie silne postacie walczą ze sobą i wzajemnie się uzupełniają.

KLĄTWA JOKERA

Swoją drogą jak został już zaczęty temat wcielania się w role to nie można ominąć tutaj kwestii ‘’ Klątwa roli Jokera ‘’, którego pojęcie znane bardziej w środowisku aktorskim.

Jest to teoria mówiąca o tym, że aktorzy, którzy wcielają się w postać Jokera, są narażeni na negatywny wpływ na ich życie i zdrowie psychiczne. Jest to często wspominane w kontekście kilku aktorów, którzy wystąpili w tej roli i mieli później problemy ze zdrowiem psychicznym lub inne trudności życiowe.

Trzeba zaznaczyć, że rola ta jest bardzo trudna, ponieważ wymaga ona wejścia w skórę kogoś niestabilnego psychicznie z zaburzeniami swojej własnej osobowości, jednocześnie wykazującego się brakiem empatii i skłonności do brutalnych działań. Dodatkowo jest postacią znaną na całym świecie, co dodatkowo podnosi ciśnienie i oczekiwania, jakie stawia się przed kimś kto ma go zagrać.

Pierwsze takie objawy miał Jack Nicholson, który wcielając się w rolę śmiercionośnego klauna w 1989 roku miał skarżyć się na złe samopoczucie, cierpienie na bezsenność i odczuwanie ciągłego niepokoju.

Tak samo Joaquin Phoenix z filmu ‘’ Joker‘’ z 2019 roku mówił otwarcie o tym, że ta rola go przeraża i doprowadza do szału. Również Jared Leto w filmie ‘’ Legion Samobójców ‘’ wkręcił się w tę postać na tyle, że ludzie na planie unikali go jak to tylko możliwe bo ten nie rozłączał się z graną przez siebie postacią.

Jednak największa tragedia spotkała Heatha Ledgera, który krótko po emisji filmu ‘’ Mroczny Rycerz ‘’ w 2008 roku został znaleziony martwy w swoim apartamencie. Oficjalna  wersja mówi o tym, że zmarł z powodu przedawkowania leków nasennych, które zaczął brać podczas przygotowań do kolejnego filmu. Jednak jaka jest oficjalna wersja wydarzeń – nie wiadomo.

Jack Nicholson na zapytanie o śmierć Ledgera odpowiedział tajemniczo: ‘’ Ostrzegałem go ‘’.

Ledger dokładnie przestudiował komiksy Batmana, filozofię Francisa Bacona oraz powieść Mechaniczna Pomarańcza. W jednym wywiadzie powiedział, że aby wejść dokładnie w umysł tego psychopaty to zamknął się na miesiąc w hotelowym pokoju, który obklejony był na ścianach plakatami Jokera zaś na biurkach waliły się stosy komiksów i różnych źródeł.

Podczas przygotowań do roli pozostawił po sobie dziennik, w którym prowadził swoje zapiski. Według jego rodziny na ostatniej stronie widniał napis: bye bye! Co oznacza pożegnanie – jednak może to nie mieć nic wspólnego z dalszym rozwojem wydarzeń a działać tylko na wyobraźnię.

Dlatego Jokera NIE można traktować się jako jakąś inspirację w życiu a jedynie można nauczyć się od niego kilku rzeczy, które uczynią nas silniejszymi i bardziej skutecznymi. Wypisałem kilka z nich:

  1. Miej zawsze plan – na swoje życie, na najbliższy rok, na jutrzejszy dzień.
  2. Zakorzeń się w idei w którą wierzysz – oddaj się jakiemuś swojemu życiowemu projektowi, który Cię porwie na tyle, że poświęcisz mu się w 100%. Twoim celem może być na początek znalezienie celu.
  3. Bądź kreatywny – Joker jest często postacią, która wymyka się schematom i szuka nowych, niestandardowych rozwiązań, co może nas zachęcać do bycia bardziej kreatywnymi i odważnymi w naszym własnym życiu.
  4. Moc wyboru – Joker jest często postacią, która podejmuje swoje własne decyzje i idzie własną drogą, co może nas inspirować do podjęcia odpowiedzialności za własne wybory i życie.

EPILOG

Być może w przyszłości pojawią się nowe wersje Jokera, które dodadzą nowych wymiarów i odmiennego znaczenia tej postaci.

Jednak wpływ Jokera na popkulturę jest widoczny w licznych adaptacjach filmowych, seriali telewizyjnych, gier komputerowych i innych dzieł związanych z Batmanem. Wiele z tych adaptacji zawiera własne interpretacje i wizje Jokera, co dodaje jeszcze więcej wymiaru i głębi do jego postaci.

I na koniec cytat od Jokera z Mrocznego Rycerza:

,, Jeśli w czymś jesteś dobry, nigdy nie rób tego za darmo ‘’.

Joker